Achtergrond & Opinie:
Met enige regelmaat organiseert de griffie van gemeente Assen bijeenkomsten voor burgers die meer inzicht willen krijgen in de lokale politiek. Met ‘Gast van de Raad’ geeft de griffie op laagdrempelige wijze een kennismaking met het werk van de gemeenteraad van Assen.
Tekst & Foto’s: Cees van der Boom | Omroep MAAT
Verschillende gemeenten organiseren deze bijeenkomsten. De griffie van Assen organiseerde een ‘Gast van de Raad’ voorafgaand aan het debat over het azc in Assen (zie https://omroepmaat.nl/gemeenteraad-assen-besloot-tot-verlenging-termijn-asielzoekerscentrum/).
Jimi de Waal, toegevoegd raadsadviseur, Barbara Kroon, adviseur raadscommunicatie en Prescilla Jansen, griffiemedewerker, gaven de bezoekers inzage in de activiteiten van de gemeenteraad.
Namens de raadsleden waren Janna Booij en André Dik, beiden van Stadspartij Plop aanwezig.
Belangrijke bijeenkomsten voor burgers die meer willen weten over inzicht in de besluitvorming. Ik vond het dan ook jammer dat er slechts twee raadsleden bij ‘Gast van de Raad’ aanwezig waren. Belangrijk genoeg dat er bij nieuwe bijeenkomsten meer raadsleden aanwezig zijn? Oproep!
Bestuurslagen
Er zijn drie bestuurslagen in Nederland: het Rijk, de provincie en de gemeenteraad. Jimmy de Waal legde uit dat er 342 gemeenten in heel Nederland zijn. Hij ging in op de taken en bevoegdheden en vertelde dat gemeenten autonoom zijn en medebewind voeren.
Autonoom betekent in deze context dat ze, binnen bepaalde grenzen, hun eigen beleid mogen bepalen.
Medebewind betekent dat lagere overheden, zoals gemeenten, verplicht zijn om regels en beleid van de centrale overheid (rijk) uit te voeren. Het is een vorm van decentralisatie waarbij de centrale overheid de regels vaststelt en de lagere overheden deze moeten uitvoeren.
Inkomsten
60% van de inkomsten van gemeenten komen via het Rijk. Uit research las ik dat die inkomsten zwaar onder druk staan, omdat het Rijk al eerder te kennen gaf dat die inkomsten sterk zullen verminderen. Meerdere gemeenten maken zich dan ook op voor ‘rampjaren,’ zoals zij dat zelf noemen.
Gemeenten maken wel eigen keuzes, bijvoorbeeld over verkeer, ruimtelijke ordening, welzijn en maatschappelijke ondersteuning, beheer van openbare ruimten en cultuur.
Kort gezegd staat een deel van het budget vast en een deel niet.
Duale besturing
Sinds 2002 worden gemeenten duaal bestuurd. Dat houdt in de er een scheiding is tussen bestuurlijke taken en controlerende taken.
Wethouders zijn sinds 2002 gescheiden van de gemeenteraad, hoewel ze in veel situaties wel aangesloten zijn bij een lokale politieke partij.
De gemeenteraad – en dus ook elk afzonderlijk raadslid – is volledig onafhankelijk. Dat benadrukte Janna Booij.
Het college van burgemeester en wethouders kan voorstellen indienen maar de gemeenteraad moet – al dan niet – akkoord gaan en heeft de controlerende taak. Later die avond was het debat over het asielzoekerscentrum in Assen. Het college legde een bestuursakkoord voor om de asielzoekersopvang te verlengen voor de duur van vijftien jaar. De gemeenteraad heeft daar het uiteindelijke antwoord op en elke politieke partij heeft daar een eigen inbreng op. Inmiddels werd duidelijk (zie het artikel) dat een raadsmeerderheid akkoord ging met die verlenging en het azc op de huidige locatie aan de Schepersmaat actief blijft.
Griffie geen onderdeel van het concern
Theo Dijkstra is gemeentesecretaris en eindverantwoordelijke voor alle ambtenaren. Hij wordt in die taken bijgestaan door drie concernmanagers met circa 50 specifieke teams.
De griffie is ondersteunend aan de gemeenteraad en valt bestuurlijk niet onder de bevoegdheid van de gemeentesecretaris. Het werkgeverschap van de medewerkers van de griffie behoort toe aan de gemeenteraad. “Het is voor de gemeenteraad een nieuwe functie. ‘Werkgever’ zijn is nieuw, gaf Janna Booij aan.
Dat betekent dat de medewerkers van de griffie volledig onafhankelijke ondersteuning bieden aan de raadsleden.
“De gemeenteraad benoemde vijf raadsleden die ‘werkgever’ zijn,” benadrukte Janna Booij.
Burgemeester Marco Out
De voorzitter van de gemeenteraad is burgemeester Marco Out. Hij bekleedt een onafhankelijke positie tussen het college en de gemeenteraad.
Niet inhoudelijk
De medewerkers van de griffie bieden volledige en onafhankelijke ondersteuning aan de raadsleden. Dat betekent dat zij niet inhoudelijk commentaar geven op voorstellen van de raadsleden of hun eigen politieke kleuring daaraan geven.
Zij ondersteunen met bestuurlijke- en juridische kennis de raadsleden bij het opstellen van moties en/of amendementen.
Afspiegeling van de stad
De gemeenteraad wordt elke vier jaar gekozen door de inwoners van de stad. Daarmee is de gemeenteraad een afspiegeling van de kiezers.
Elke vier jaar vinden verkiezingen voor de gemeenteraad plaats. De huidige gemeenteraad werd verkozen in 2022 en heeft zitting tot 2026.
Op 18 maart 2026 kunnen inwoners weer naar de stembus om dan hun stem uit te brengen op één van de leden van de politieke partijen.
Elke politieke partij stelt namelijk een kieslijst vast met daarop kandidaten op wie de inwoners kunnen stemmen.
Over het algemeen kiezen inwoners – vaak uit gemak, hoorde ik na eerdere verkiezingen – de eerste persoon die op de kieslijst staat.
Aantal raadsleden
De gemeenteraad bestaat uit 33 raadsleden. Dat is altijd een oneven aantal is, zodat bij (hoofdelijke) stemming er altijd een meerderheid vóór of tegen een voorstel is.
Gemeente Assen heeft nu circa 70.000 inwoners en het is dan ook de verwachting dat na de verkiezingen in 2026 35 raadsleden zullen worden beëdigd. Plus twee dus.
Ik vrees dat het dan opnieuw een puzzel is wie waar in de raadszaal van het stadhuis een plaats krijgt.
Eén geheel
Janna Booij benadrukte nog eens extra dat de voltallige gemeenteraad zich altijd als één geheel presenteert. Ondanks dat er soms verschillen van inzicht zijn: Altijd één gezicht naar buiten.
Zetelroof?!
Tijdens de huidige zittingsperiode van de gemeenteraad kreeg de raad drie keer te maken met raadsleden die al dan niet vrijwillig afscheid namen van ‘hun’ politieke partij. Deze maand maakte Bert Homan bekend dat hij afscheid nam van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) en verder te gaan onder de naam ‘Lijst Homan’ (zie artikel https://omroepmaat.nl/voormalig-asser-vvd-raadslid-bert-homan-straks-pvv-kandidaat/).
Uit de vele reacties op dit artikel maak ik duidelijk op dat veel mensen dat ‘zetelroof’ vinden. Bert Homan was daar jarenlang fel gekant tegen, maar blijkbaar gooide hij zijn eerdere – prominente – principes overboord.
Toen ik dat inbracht tijdens ‘Gast van de Raad’ kreeg ik duidelijke repliek van de griffie: “We stemmen op een persoon en doen dat via een politieke partij.”
Dat zou dan dus betekenen dat een dergelijke ‘move’ toepasbaar en legitiem is.
Tóch ‘vinden’ veel inwoners daar wel wat van, maar dat laat ik dan voor nu verder buiten beschouwing.
Besluitvorming
Hoewel de huidige raadstermijn dus zijn einde nadert (18 maart 2026 = nieuwe verkiezingen) betekent dat volgens Janna Booij niet dat er dan geen besluiten meer worden genomen. “Dat gaat gewoon door!”
Verkiezingen
De medewerkers van de griffie zijn nauw bij dat proces betrokken. Nadat de uitslagen van de verkiezingen bekend zijn, volgen coalitiebesprekingen (simpel vertaald: wie gaat met wie ‘regeren’), een bestuursakkoord (simpel gezegd: wat gaan we de komende vier jaar doen in hoofdlijnen) en het benoemen van wethouders.
‘Klappen’ voor gemeenteraad onmogelijk
We zagen recent in de Tweede Kamer dat de coalitie ‘klapte.’ Hij besloot dat er niet langer sprake was van deelname aan het huidige kabinet. Het resultaat was dat diverse ministers en staatssecretarissen hun functies noodgedwongen moesten beëindigden.
Die situatie resulteerde in een ‘demissionair kabinet’ en dat er eind van 2025 nieuwe verkiezingen zullen zijn voor de Tweede Kamer.
Een soortgelijke situatie is voor een gemeenteraad onmogelijk: die kan nooit tussentijds ‘klappen.’ Altijd moet de periode van vier jaar worden afgerond.
Helaas gebeurde dat recent in gemeente Midden-Drenthe. Eén lokale partij stapte uit de coalitie en dat resulteerde ook in het – gedwongen – vertrek van een wethouder.
Wat er dan gebeurde?
Er volgden dan géén nieuwe verkiezingen! Een ‘nieuwe’ informateur werd benoemd, die met alle politieke partijen in gesprek gaat om toch weer tot een nieuwe coalitie te komen.
Nadat die gesprekken waren afgerond werd een formateur benoemd en is er nu een nieuwe coalitie en wordt de termijn tot aan de nieuwe gemeenteraadsverkiezingen volgemaakt.
Ben jij een volgende keer ‘Gast van de Raad?’
Wil je meer inzicht in hoe de lokale politiek werkt, dan raad ik je aan om je in te schrijven voor een volgende ‘Gast van de Raad.’
Na een duidelijke en heldere presentatie – zonder ‘wollige’ taal – kun je een ‘echte’ raadsvergadering beter begrijpen, zie je de rolverdelingen en ervaar je hoe het inspreken werkt.
Je krijgt ook inzage in de politieke processen en na afloop van ‘Gast van de Raad’ is er ook een informeel samenzijn met raadsleden.
Van mij dan wel de oproep dat er meerdere raadsleden aanwezig zijn.
Deze bijeenkomsten kun je vinden op de griffiekalender van gemeente Assen -> file:///C:/Users/Cees/OneDrive%20-%20Cees%20van%20der%20Boom/Downloads/flyer%20gast%20van%20de%20raad-1.pdf
