De Tweede Wereldoorlog blijft ook in 2025 levend in Drenthe, met uiteenlopende vormen van herinnering en educatie.
Terwijl in het Veenpark in Barger-Compascuum een grootschalige re-enactment plaatsvond met tientallen acteurs, staat in het Evertsbos bij Anloo juist de verstilling en educatie centraal. Twee totaal verschillende vormen van herdenken, met één gezamenlijk doel: de geschiedenis begrijpelijk en voelbaar maken voor volgende generaties.
Een dorp bezet en bevrijd
Afgelopen weekend werd in het Veenpark het fictieve dorp Bargermond ingenomen door Duitse soldaten. Zestig acteurs van re-enactmentgroepen en vijftien vrijwilligers uit de regio speelden de bezetting en bevrijding van Nederland na. Het was voor het eerst dat het Veenpark zich op deze schaal leende voor een levende geschiedenisvoorstelling.
Peter van der Weide, initiatiefnemer en zelf re-enactor, had het plan al vijf jaar op de plank liggen. De uitbraak van corona zorgde destijds voor uitstel. Nu, tachtig jaar na de bevrijding, kreeg het plan alsnog vorm. Volgens hem biedt het park een unieke setting: “We kunnen hier een volledig beeld van de oorlogstijd schetsen, omdat we het hele dorp tot onze beschikking hebben,” zei hij eerder tegenover het Dagblad van het Noorden.
Ook bezoekers reageerden onder de indruk op het realistische spel. Sommigen vergeleken het met scènes uit videogames, anderen beschreven hoe overweldigend het was om de actie van zo dichtbij mee te maken, aldus het verslag in het dagblad. Van der Weide hoopt dat het evenement jaarlijks terugkeert.
In het bos: het verhaal van het onderduikershol
Een heel ander decor en een andere toon is te vinden in het Evertsbos bij Anloo. Daar worden basisschoolleerlingen via excursies meegenomen in de geschiedenis van het onderduikershol. De plek speelde een tragische rol in de laatste weken van de oorlog: op 8 april 1945 werden tien verzetsstrijders, na gevangenschap in het Scholtenhuis in Groningen, door de Sicherheitsdienst naar het bos gebracht en geëxecuteerd.
Ook drie onderduikers die daadwerkelijk in de hut hadden gewoond werden ontdekt en later omgebracht in Westerbork. Ter nagedachtenis staat er nu een gedenksteen en zijn dertien hoge stenen geplaatst, symbolisch voor de slachtoffers.
De educatieve programma’s zijn ontwikkeld naar aanleiding van het boek Vergeten Verzetshelden waar Jan en Joke Benjamins auteurs van zijn. Wat begon als eenvoudig lesmateriaal, groeide met medewerking van diverse mensen en organisaties uit tot een compleet belevingstraject voor basisscholen, met lezingen, gastlessen, verhalen van ooggetuigen en een 360-graden VR-film waarin scènes uit de oorlog zijn nagespeeld.
“Wij werken met historische bronnen”
Joke Benjamins volgde de gebeurtenissen in het Veenpark met belangstelling. Ze waardeert de levendigheid van de re-enactment. “Erg leuk, dat zou ik ook wel willen voor Anloo. Bijvoorbeeld op 29 september, toen het hol werd ontdekt,” zegt ze. Toch plaatst ze ook een kanttekening.
“We hebben in Anloo geen groep van 75 acteurs tot onze beschikking. Maar met jongeren en wat oudere jongeren uit het dorp en zelfs uit Assen hebben we het verhaal toch vorm kunnen geven,” vertelt ze. Daarbij benadrukt ze het belang van historisch bronnengebruik. “Onze VR-film is gemaakt op basis van historische gegevens. Ik ben benieuwd of dat bij het evenement in het Veenpark ook zo is gedaan.”
Benjamins benadrukt dat het educatieve project in Anloo inzet op overdracht van kennis én gevoel. “We werken met ooggetuigen, documentatie en een duidelijke planning. Het liefst organiseren we de excursies rond 13 april, de dag waarop Drenthe werd bevrijd.”
Twee benaderingen, één doel
De vraag van Benjamins raakt aan een bredere discussie over herdenken: moet het vooral invoelbaar zijn of feitelijk onderbouwd? In het Veenpark wordt de nadruk gelegd op beleving. In Anloo draait het naast de VR reality juist om overdracht, educatie en verdieping.
Toch sluiten beide benaderingen elkaar niet uit. Beiden maken de oorlog tastbaar.
Of dat nu is via een schot dat klinkt in een nagebouwd dorp of in een film van een nagebouwd onderduikershol in een bos — de herinnering blijft.
